Rical seviyesi, yâni gerçek adam olmak seviyesinden maksat nedir? Bir derviş böyle demiş, sebebi nedir? Özellikle sizden bunun mânasını yazmanızı istiyorum.

Ricâl, Arapça’da “adamlar” demek. Racül, “adam” demek; ricâl, “adamlar” demek. Ama adamlık sıradan adamlık değil, ricâlullah yani “Allahu Teàlâ Hazretlerinin erenlerinden olmak, Allah ehli, ehlullah, evliyâullahtan olmak” demek.

Ricâlullahın, Allah ehli evliyâullahın kademeleri vardır. Hani hep duyuyorsunuz; kutb-u âzâm, gavs-ı âzâm, üçler, yediler, kırklar diye onların her birisinin mertebeleri, seviyeleri ve teşkilâtı olmuş oluyor. İmam Suyûtî Hazretleri bu hususta kitap da yazmış. Bazı kitaplarda bu hususta teferruatlı bilgi de bulmak mümkün oluyor, tasavvuf kitaplarında yazılmış oluyor.

O seviyeye gelmenin yolu tasavvuftur. Tasavvufî çalışmalardaki ihlâs derecesine göre, o dereceler kendisine Allah tarafından verilir. Tasavvufî çalışma olarak nefsi terbiye etmek, Allah rızasını kazanma yolunda çalıştıkça, Allah o dereceleri kullarına ihsan eder.

Ama ille istemekle de olmaz. Bazen bir insan 70 yıl bir kapıda duruyor da hiçbir şey alamıyor. 40 yıl çalışıyor da hiçbir şey alamıyor. Üç tane, dört tane şeyhin yanında bulunuyor da tasavvufun ‘t’sini öğrenemiyor. Allah’ın hikmeti... Kabiliyeti yok veya bir kusuru var...

اَلْعُجْبُ حِجَابُ التَّوْفِيقَ .

(El-ücbu hicâbü’t-tevfîk) denmiş; “İnsan ücublu, kibirli olursa o zaman ucubu tevfikât-ı samedâniyyeyi engelliyor, gerçeği görmesi mümkün olmuyor.”

Bu gibi sebepler olabiliyor. Bazısı alamıyor. Bazısı da kabiliyetsiz oluyor. Bazısı da bir çıkıyor bir düşüyor, bir sevap işliyor bir günah işliyor, biraz kazanıyor kaybediyor... Güzel huyları alamamış, kötü huyları atamamış... Meselâ hasetçi; bu taraftan sevap kazanıyor kazanıyor; öbür taraftan hasedi onu yakıp bitiriyor, kibri öyle yapıyor... Kötü huylar mâni oluyor.

Demek ki, kötü huylardan kendisini sıyırması lâzım! Allah-u Teàlâ Hazretleri’nin sevdiği işleri yapar bir insan hâline gelmesi lazım. Takvâya çok riayet etmesi lazım. Günahlardan ve haramlardan kaçınmaya çok dikkat etmesi lazım. Böyle yaptığı zaman; ibadetleri, vazifelerini yapıp günahlardan kaçınıp ahlâkını tasfiye ettiği zaman, kendisine mânevî mertebeler birer birer açılır. Derecesine göre, kabiliyeti, gayreti, himmeti nisbetinde mesafe alır, bir dereceye gelir.