09. AHTERÎ’NİN KIRK HADÎS KİTABI
Doç. Dr. M. Esad COŞAN
İslâmî Türk edebiyatında, muayyen sayıda hadîs-i şerîf seçerek, bunları nazım veya nesir halinde tercüme etmek ve açıklamak suretiyle meydana getirilmiş pek çok esere rastlanır. Meselâ, hadîse dair Türkçe te’lifat arasında bugün bilinenlerin en eskisi durumunda olan ve 759 hicrî (1358 milâdî) senesinde Altınordu devleti sahasında yazılan Nebcü’l-Ferâdîs, bir kırk hadîs kitabıdır. Buna yakın zamanlarda Anadolu’da yazılmış Mensur Yüz Hadis, Yüz Hikâye kitabı vardır ki, kim tarafından ve hangi tarihte yazıldığı sarahatle tesbit olunamamıştır. (Bu ve bunun, Hatîboğlu adlı bir Osmanlı alim ve şairi tarafından 829 hicrî, 1426 milâdî tarihinde Sultan II. Murad’a takdim edilen aynı, fakat manzum şekli üzerinde bizim etüdlerimiz devam etmektedir.)
Daha sonra, aralarında Nevevî ve Fuzûlî’nin de olduğu pek çok şair veya yazar da hadîs tercümeleri yapmışlar; 40, 100, hattâ 1000 hadisten meydana gelen manzum veya mansur eserler meydana getirmişlerdir. Fakat Türklerin, daha ziyade 40 hadîsten müteşekkil eserler yazmağa rağbet ettikleri müşahede olunuyor. Bu hususta, kısa olma keyfiyeti ile, “Ümmetimden her kim ki 40 hadîsimi okur, ezberlerse, Allah onu ulema zümresinden sayar.” tarzında nakledilen sözden alınan şevk ve ilham müessir olmuştur.
Muhterem Prof. Dr. Abdülkadir KARAHAN, İslâmî-Türk Edebiyatı’nda Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri adlı 500 sayfaya yakın hacimli tetkikinde, Arap, İran ve Türk edebiyatlarındaki bulabildiği bütün kırk hadis kitapları hakkında güzel ve mufassal bilgiler verir.41
Fakat orada sayılanlar arasında makalemizin mevzuu olan
41 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayımlarından no. 587. XXVIII önsöz + 364. s. metin LXXIII fotokopi 22 s. Arapça önsöz, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1954.,